Mevsim değişikliklerinin yeme düzenini, uyku süresini, ruhsal durumu, sosyal yaşantıyı ve uyku süresini etkileme derecesi mevsimsellik olarak tanımlanmaktadır. Kış mevsiminin başlamasıyla doğada birçok değişikliğin meydana gelmesi gibi insan da bu mevsimsel değişiklikten kaynaklı olarak fiziksel ve ruhsal değişime uğrar. Kış aylarında yaşanan önemli değişimlerden bir tanesi kış depresyonudur. Kış depresyonundan etkilenmemek için yaşanan olumsuz değişimlerin belirlenmesi ve bu olumsuz değişimlere karşı önlemler alınması kişinin ruh sağlığı için oldukça önemlidir.
Mevsimsel duygudurum bozukluğu yani kış depresyonu sonbahar aylarında başlayan, ağırlıklı olarak kış aylarında etkisini daha fazla gösteren, yaklaşık Kasım ayından Mart ayına kadar olan sürede güneş ışığının azalmasına bağlı olarak yaşanan bir depresyon çeşididir. Kış depresyonu majör depresif bozukluğun bir alt tipidir. Tipik semptomları baygınlık, enerji düşüklüğü ve kötü duygudurumdur. Atipik semptomları ise aşırı uyku isteği, kilo alma, karbonhidrat ağırlıklı yiyecekleri tüketme isteğinde artıştır. Mevsimsel duygudurum bozukluğunun temel özelliği depresyon atağının başlama ve bitişinin mevsimle bağlantı göstermesidir.
MEVSİMSEL DUYGUDURUM BOZUKLUĞUNUN ORTAYA ÇIKMASINDA ROL OYNAYAN FAKTÖRLER
Hastalığın ortaya çıkmasında stres, genetik ve biyokimyasal faktörler rol oynamaktadır. Bazı insanlarda kimyasal gelgitler kış aylarında ortaya çıkar. Beyinde bulunan ve melatonin hormonu üretmekle görevli yapı epifiz bezidir. Epifiz bezi karanlık ortamda melatonin hormonu salınımını arttırır. Melatonin hormonu, doğal bir sakinleştirici etkiye sahiptir. Kişinin fiziksel hareketlerinin yavaşlamasına, kendini daha uykulu ve bitkin hissetmesine neden olur. Kış aylarında gecelerin uzun gündüzlerin ise kısa olmasından dolayı insan beyni daha fazla melatonin üretir. İnsan beyninde meydana gelen bu biyokimyasal değişiklik kış aylarında havanın kapalı ve sisli olması ile ilişkili olarak kişinin daha fazla depresif belirti göstermesine neden olur.
Gün ışığına maruz kalmak insanın ruhsal iyi oluşu ile doğrudan ilişkilidir. Güneşin olumlu etkisi şu şekilde açıklanabilir: Gün ışığı, epifiz bezi tarafından üretilen melatonin hormonu salınımını azaltır, serotonin hormonu salınımını ise arttırır. Serotonin hormonu, psikolojik olarak insanı neşelendirir, uyku kalitesini arttırır, sindirim sistemi problemlerinin düzenlenmesinde rol oynar ve doğal bir duygudurum düzenleyicisidir. Yaz aylarının güneşli olması nedeniyle insanın olaylara karşı bakışı daha olumludur. Kış aylarında ise bu durum insan üzerinde tam tersi bir etkiye sahiptir.
Havaların ısınması ve yaz aylarının gelmesiyle birlikte depresif belirtiler azalır. Ancak her yıl kış aylarında tekrarlayan depresyon atakları kişinin ruhsal sağlığının dalgalanmasına ve dağılmasına neden olur. Bu nedenle depresyon ataklarının tedavisi ve profesyonel destek almak önemlidir.
MEVSİMSEL DUYGUDURUM BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ
· Konsantrasyon güçlüğü
· İsteksizlik, ümitsizlik
· Gün boyunca uyuklama
· İştahta azalma veya artma
· Karbonhidrat ağırlıklı yiyecekler tüketmede artış
· Öfke
· Enerji kaybı
· Karamsarlık
· Libido kaybı
· Çabuk yorulma
· Kaygılı ruh hali
