Ali Kömürcüoğlu sayesinde günümüze kadar ulaşan ve sinemacı Recep İkiz’in yazdığı tarihi belgelerden bahsetmek istiyorum.
Recep İkiz’in Biga Kaymakamlığının sorularına verdiği cevapları içeren bu belgede şu soruların cevapları var:
Biga’da sinema kültürü nasıl başladı?
İlk sinema neredeydi?
Hangi filmler oynardı?
Biga tarihi açısından hazine değerindeki bu bilgileri Recep İkiz tarafından hazırlanmış iki sayfalık belgeden aktaracağım.
Recep Bey, futbol hakkındaki yazılarını 20 Ocak 1977 tarihli, Biga Kaymakamlığı tarafından yöneltilmiş sorulara cevaben hazırlamış. Sinema hakkında yazdıkları da muhtemelen benzer bir talebe istinaden hazırlanmış ama ne yazık ki sinema hakkındaki sorular elimizde yok. Yine de cevapların çoğu, sorunun ne olabileceği hakkında fikir veriyor ve anlamlı bilgiler içeriyor.
Recep İkiz, Biga’da ilk sinema gösterimlerinin gezici sinemacılar tarafından yapıldığını belirterek yazısına başlıyor. Recep Bey, ilk sinema gösteriminin Aşçıoğlu’nun mağazasında Seyyar Lale Film tarafından, tahminen 1917 civarında yapılmış olduğunu yazmış. Aşçıoğlu’nun mağazası, bugün Terziler sokağındaki fırının olduğu yer. Telefonla görüştüğüm Ali Kömürcüoğlu ve Tamer Aşçıoğlu, Aşçıoğlu’nun mağazasının burası olduğunu belirtti. Tamer Aşçıoğlu, 1980’lerde İkizler Sinemasının yıkılması sürecinde görüştüğü Recep İkiz’in, “Dedenin mağazasında sinema işlettim” dediğini de ekledi.
Seyyar Lale Film’in Cemil Filmer tarafından kurulan Lale Film’le ilgisi olup olmadığına gelince. Cemil Filmer, Hatıralar isimli kitabında seyyar sinemacılıktan bahsetmiyor. Ayrıca ilk sinema işletmesine başlaması da 1917’den birkaç yıl sonra. Bu nedenle muhtemelen bir isim benzerliği söz konusu.
Recep İkiz, seyyar sinemalar dışında Biga’daki ilk sinema gösterimleri hakkında da yazmış. Bademlik mahallesinde oturan askerliğini bahriye çavuşu olarak yapmış Hakkı Efendi’nin, askerde öğrendiği sinemacılığı Biga’ya taşıdığını belirten Recep İkizler, “iptidai vaziyette, toplama, karpitle ışıklanan ve elle çevrilen bir makine ile sinema oynatmıştır” diyor.
Bigalı ilk makinist Hakkı Efendi, filmleri önce evinde sonra da şimdi Ziraat Bankası’nın olduğu yerde oynatmış: “Tanaş’ın mağazası iki katlı sağlam bir binaydı. Üstü Türk Ocağı’ydı. Sonra da Halkevi oldu. Spor kolu da orada kurulmuştu. İşte Hakkı Efendi ilk sinemayı bu binanın alt katında oynatmıştı.”
Biga’da sinema olarak kullanılan yerler ve ilk sinema binası ile ilgili bilgileri de bir sonraki yazıya bırakalım.
Fotoğraf: Recep İkizler’in Türk Ocağı ve Halkevi olarak da kullanıldığını belirttiği ve alt katında Bademlikli Hakkı Efendi’nin film oynattığını söylediği Ziraat Bankası binası Cumhuriyetin 10. yılında…