İletişimin çok az olduğu, binlerce yıllık büyük kısmında gazetenin bile bulunmadığı tarım toplumlarının yeniliklerden haberdar olduğu, yılda bir kez temin edilebilecek ürünlerin satıldığı, eğlencenin öne çıktığı olağanüstü etkinliklerdi panayırlar…
Orta Çağ boyunca Avrupa’da yaygın olarak düzenlenen kasaba panayırlarının önemlileri bugün geleneksel bir kültür etkinliği olarak yaşatılıyor. Yüzlerce yıldır süren bu etkinlikler bugün tamamen eğlenceli bir kültür sanat faaliyeti olarak gerçekleşiyor. İnternette kısa bir araştırma yapıp, Avrupa ve ABD’de onlarcasını bulabilirsiniz.
***
Biga panayırının da yüzlerce yıllık bir geçmişi vardır. Benim Devlet Arşivlerinde görebildiğim en eski belge Hicri 4 Şaban 1265 (25 Haziran 1849) tarihli ve Biga panayırının bitişiyle ilgili bilgi veriyor. Arşivde panayırla ilgili gördüğüm en eski belge ise Hicri 22 Rabiulevvel 980 (2 Ağustos 1572) tarihli ve Berdos kadısına bir hüküm... Gayrimüslimlerin Mesenli karyesinde kurdukları panayıra bazı Müslüman ve çingenelerin de katılıp, içki içmeleri ve ahlak dışı davranmalarının men edilmesi konusundaki bu hükmün zamanla pek de uygulanmadığını düşünebiliriz. Bizim çocukluğumuzdaki panayırlar yozlaşmış tiyatrolar, ruhsatsız içki sunan salaşhaneler ve halkacılardan “yedi hariç”e, çeki tezgahlarından ilkel ruletlere kadar binbir çeşit kumar mekanı barındırıyordu çünkü… Bu nedenle panayırlarda ailelerin gidebileceği bölgeler belirliydi ve daha çok alışveriş ve lunapark ile sınırlıydı.
1970’lerde Aydoğan Ünver, panayırların işlevlerinin aslında bittiğini fark edip, kaldırılması gerektiğini savunmuş. Artık her çeşit ürünün Biga esnafının dükkânlarında yer aldığını, üstelik panayır alışverişi dolayısıyla esnafın işlerinin de yavaşladığını belirtmiş. O zamanlar olmasa da kırk yıl sonra panayır kaldırıldı.
Tarım toplumunun ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayan panayırların, bu ihtiyaçların farklı biçimde ve farklı yerlerden karşılanması sonucunda sürdürülmesi elbette ki imkânsızdı. Panayırı belediye kaldırmasa bile, süreç içinde ya ilgisizlikten yok olacak ya da dönüşecekti…
***
Ancak en azından belirli unsurlarının yaşatılması sağlanabilir ve tıpkı Avrupa ve ABD’deki benzerleri gibi tarımsal ürün ve hayvan besi yarışmaları ile lunapark kısımları otantik olarak korunabilirdi. Geç kalınmış da sayılmaz. Panayır kaldırılalı çok olmadı. Eski panayırların ruhunu yaşatan, yeni nesillere eski Biga hakkında fikir verebilecek, yarışma, akrobat gösterileri ve lunaparkın kurulduğu bir panayır neden yeniden kurulmasın? Biga’da hala yaşayan birçok panayırcı ve panayır görmüş Bigalı varken bu fırsat kaçırılmamalı…